Moderatorzy: dr Paweł Pietrzyk (Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych), dr Agnieszka Rosa (UMK)
Celem panelu jest ukazanie miejsca i roli archiwów państwowych w przestrzeni publicznej. Archiwa państwowe w Polsce, działając nieprzerwanie od 100 lat, pomimo zmieniających się warunków politycznych i ustrojowych, zbudowały trwałą pozycję i wyrazistą tożsamość, jako strażników narodowego dziedzictwa archiwalnego. Skutecznie łączą prowadzenie szerokiej działalności naukowej i kulturalnej z funkcją urzędu administracji publicznej. Współczesne archiwa państwowe są instytucjami jednoczącymi szacunek dla tradycji, odpowiedzialność za powierzone dziedzictwo narodowe oraz otwartość na nowoczesne potrzeby społeczne i wyzwania nowych technologii. Zmieniający się dziś paradygmat archiwów najlepiej można obserwować poprzez ich aktywną obecność w przestrzeni publicznej.
Tematyka panelu koncentruje się na dwóch zagadnieniach, odnoszących się do niezwykle istotnych obszarów aktywności archiwów. Pierwsze dotyczy działalności archiwów państwowych w obszarze badań historycznych oraz współpracy archiwistów z historykami i innymi badaczami przeszłości. Drugie zagadnienie obejmuje rolę i znaczenie archiwów państwowych wśród instytucji kultury, prowadzących działalność w szeroko rozumianej przestrzeni społecznej.
Archiwiści od dawna uczestniczą w powszechnych zjazdach historyków polskich, potwierdzając tradycyjny związek między historią i archiwistyką. Tegoroczny zjazd, odbywający się pod hasłem
„Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań” jest dobrą okazją do dyskusji nad współczesnym miejscem archiwum w pracy historyka. Na przestrzeni lat zmieniały się potrzeby i oczekiwania środowisk historycznych wobec archiwów. Ważne jest, aby poznać ich obecny kształt, związany głównie z wykorzystaniem technologii i narzędzi elektronicznych w warsztacie badawczym. Nie mniej istotne jest w tym kontekście poszerzanie się przedmiotowego zakresu badań i związane z tym poszukiwania nowych źródeł oraz popularyzacja wiedzy historycznej i coraz szersze społeczne zainteresowanie przeszłością. Szybko i dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość stawia z jednej strony nowe wyzwania przed archiwami, z drugiej zaś jest szansą na ich dalszy rozwój. Nadal jednak nie straciło aktualności stwierdzenie, że archiwiści są najwierniejszymi partnerami historyków.
W ostatnich latach istotnie zmienił się udział archiwów państwowych w przestrzeni publicznej. Archiwa ze swoimi funkcjami popularyzatorskimi i informacyjnymi są w niej obecne od dawna, podobnie działalność edukacyjna nie jest dla nich nowym obszarem działań. Pojawiły się natomiast nowe formy i metody aktywności publicznej, nastąpiło też otwarcie na bardziej zróżnicowane grupy odbiorców. Wyraźnie powiększyła się oferta działalności w przestrzeni publicznej, jako odpowiedź na społeczne oczekiwania i możliwości współpracy z innymi instytucjami. Wszystko to pozwoliło dostrzec w archiwach państwowych atrakcyjnego partnera różnorodnych przedsięwzięć o tematyce historycznej. Archiwa coraz wyraźniej stają się instytucjami kulturotwórczymi i miejscem spotkań publicznych z szeroko rozumianą historią. Z uwagi na wysokie kompetencje archiwistów i unikalny zasób archiwalny są one instytucjami w sposób naturalny współodpowiedzialnymi za kształtowanie kultury historycznej społeczeństwa.
Sesja I.
Historia w archiwach i archiwa w historii. Udział archiwów państwowych w rozwoju historiografii polskiej
Referat wprowadzający:
dr hab. Waldemar Chorążyczewski, prof. UMK,
dr hab. Paweł Gut, prof. AP w Szczecinie
Zagadnienia:
1. Zasoby historyczne archiwów państwowych – źródła poznania przeszłości.
2. Archiwista twórcą źródeł:
a. narastający zasób archiwalny – zasady tworzenia,
b. selekcja i wartościowanie dokumentacji.
3. Archiwa jako warsztat pracy historycznej – dawniej i dziś.
4. Działalność edytorska.
5. Działalność dokumentacyjna.
6. Archiwista jako historyk.
7. Współpraca archiwów ze środowiskami historyków i instytucjami historycznymi.
Sesja II.
Przestrzenie w archiwach. Archiwa w przestrzeni. Rzecz o obecności archiwów państwowych w świecie i społeczeństwie
Referat wprowadzający:
Joanna Chojecka (Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych),
dr hab. Marlena Jabłońska (UMK)
Zagadnienia:
1. Miejsce archiwów w przestrzeni społecznej: tożsamość, misja i wizja.
2. Kształtowanie kultury historycznej i archiwalnej w społeczeństwie.
3. Otoczenie archiwów, czyli od twórcy do publiczności.
4. Archiwum jako miejsce spotkań – przestrzeń i ludzie.
5. Formy, metody i narzędzia – działalność archiwów w realnym i wirtualnym świecie.
6. Obszary działalności publicznej archiwów:
a. udostępnianie materiałów archiwalnych,
b. działalność informacyjna,
c. działalność edukacyjna i naukowa,
d. promocja i popularyzacja,
e. rekonstrukcja i popularyzacja historii,
f. współpraca z instytucjami publicznymi.
7. Beneficjenci, czyli o korzyściach płynących z obecności archiwów w życiu publicznym.