Data: 19 września 2019
Miejsce: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, ul. Grodzka 21, 20-112 Lublin
w godzinach 16.00–20.00:
– kiermasz publikacji KARTY w wyjątkowo atrakcyjnych cenach, w tym lubelska premiera jubileuszowej „Karty” nr 100;
– 16.00 – prezentacja Archiwistyki Społecznej – rozwijającej się dziedziny życia publicznego w Polsce, jako oddolnego ruchu chronienia pamięci historycznej, koordynowanego przez KARTĘ; zapowiedź III Kongresu Archiwów Społecznych w październiku 2019 r. Prowadzi Magdalena Kornacka-Jaskulska
– 17.00 – prezentacja projektu Domu Wschodniego, w tym powrotu do systemowego dialogu historycznego Polska–Ukraina; podczas spotkania złożona zostanie propozycja powołania lubelskiej części ogólnopolskiego Zespołu Wschodniego. Prowadzą Michał Przewłocki i Leszek Włochyński
– 18.00 – debata „Placówki społeczeństwa obywatelskiego a świadomość historyczna” z udziałem Zbigniewa Gluzy (założyciela KARTY), Tomasza Pietrasiewicza (założyciela Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”) i Roberta Traby (założyciela Wspólnoty Kulturowej „Borussia”). Prowadzi Aleksandra Zińczuk
Prezentacje Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”
Data 18, 19, 20 września 2019 roku
Miejsce: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, ul. Grodzka 21, 20-112 Lublin
Wystawa stała „Pamięć Miejsca” (bezpłatne zwiedzanie z przewodnikami dla uczestników Zjazdu – max. 30 osób)
Godziny: 11:00, 12:30, 14:00 (zwiedzanie trwa około 1,5 godziny)
Miejsce: Dom Słów – Izba Drukarstwa, ul. Królewska 17/Żmigród 1, 20-110 Lublin
Wystawa stała (bezpłatne zwiedzanie z przewodnikami dla uczestników Zjazdu – max. 30 osób)
Godziny: 12:00, 14:00 (zwiedzanie trwa około 1,5 godziny)
Ośrodek KARTA – niezależna organizacja pożytku publicznego, zarejestrowana jako fundacja. Powołana po 1989 roku przez podziemną redakcję „Karty” (od stycznia 1982) i ruch Archiwum Wschodniego (od 1987) dokumentuje i upowszechnia historię najnowszą Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. Archiwum KARTY (dokumentowe, ikonograficzne i dźwiękowe) jest największym archiwum społecznym w Polsce. W konkursie „Historia Bliska” prace 14 tysięcy uczniów szkół ponadpodstawowych stworzyły archiwum historii lokalnej. Ośrodek koordynuje archiwistykę społeczną w Polsce (www.archiwa.org). Podejmuje współpracę międzynarodową, w tym z „Memoriałem” w Moskwie. Uruchamia dialog z sąsiadami – środowiskami Ukrainy, Litwy, Białorusi, Czech, Niemiec. Wydawnictwo Ośrodka prowadzi m.in. serie: „Świadectwa”, „Żydzi polscy”, „Zbliżenia XX wieku”, „Oblicza XXI wieku”. W 2009 roku Ośrodek otrzymał Nagrodę Dwudziestolecia Odrodzenia Niepodległej Polski Pro Publico Bono – wybrany spośród 60 tysięcy polskich organizacji pozarządowych.
W okresie redagowania 100 numerów legalnej „Karty” (1991–2019) pismo inicjowało lub towarzyszyło powstaniu: Ośrodka KARTA, Archiwum Peerelu (potem Opozycji), Tygodnia Sumienia w Polsce (otwierającego współpracę z „Memoriałem”), profesjonalnej postaci „Indeksu Represjonowanych” (całościowej imiennej bazy ofiar prześladowań sowieckich), Archiwum Fotografii, cyklu „Polska – Ukraina: trudne pytania”, corocznego konkursu dla młodzieży „Historia Bliska”, Archiwum Historii Mówionej, Domu Spotkań z Historią w Warszawie, programu „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” (całościowej imiennej bazy), archiwistyki społecznej jako dziedziny (od 2012 roku).
W planie zaprezentowania naszego dorobku podczas XX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie proponujemy cykl działań, które odbędą się w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” w dniu 19 września 2019 r., w godzinach 16.00-20.00.
Oto wyszczególnione inicjatywy:
– kiermasz publikacji KARTY w wyjątkowo atrakcyjnych cenach, w tym lubelska premiera jubileuszowej „Karty” nr 100;
– 16.00 – prezentacja Archiwistyki Społecznej – rozwijającej się dziedziny życia publicznego w Polsce, jako oddolnego ruchu chronienia pamięci historycznej, koordynowanego przez KARTĘ; zapowiedź III Kongresu Archiwów Społecznych w październiku 2019 r. (prowadzi Magdalena Kornacka-Jaskulska);
– 17.00 – prezentacja projektu Domu Wschodniego, w tym powrotu do systemowego dialogu historycznego Polska – Ukraina; podczas spotkania złożona zostanie propozycja powołania lubelskiej części ogólnopolskiego Zespołu Wschodniego (prowadzą Michał Przewłocki i Leszek Włochyński);
– 18.00 – debata „Placówki społeczeństwa obywatelskiego a świadomość historyczna” z udziałem Zbigniewa Gluzy (założyciela KARTY), Tomasza Pietrasiewicza (założyciela Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”) i Roberta Traby (założyciela Wspólnoty Kulturowej „Borussia”). Spotkanie poprowadzi Aleksandra Zińczuk.
„Brama Grodzka – Teatr NN”. Narracje historii i pamięci
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest samorządową instytucją kultury, działającą w Lublinie na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. W realizowanych programach nawiązuje do symbolicznego i historycznego znaczenia swej siedziby – Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii. U źródeł Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” leży działalność Teatru NN, który został założony w maju 1990 r. Ośrodek funkcjonuje od 1992 r., z chwilą gdy otrzymał Bramę Grodzką jako swoją siedzibę. II wojna światowa przyniosła Zagładę lubelskich Żydów. Po zniszczeniu przez Niemców dzielnicy żydowskiej, w organizmie miejskim powstała olbrzymia wyrwa i pustka. W ten sposób zakończył się kilkusetletni okres w rozwoju dwukulturowego, polsko-żydowskiego miasta. Minęło kilkadziesiąt lat i nowy Lublin – ten odbudowany po wojnie – zapomniał o tamtym polsko-żydowskim mieście, o tym, że na wielkich pustych placach wokół lubelskiego Zamku stało kiedyś miasto z ulicami, domami, synagogami.
Narracja łącząca wiedzę z technologią jest przede wszystkim narzędziem, przy pełnej świadomości tego, że stanowi również przedmiot badań naukowych. Na tym również tle stawiamy pytanie: czym ma być obecność Ośrodka właśnie w takim miejscu jak Lublin i Europa Środkowo-Wschodnia oraz jak mierzyć się z problemem niepamięci. Ośrodek zajmuje się tą problematyką na różne sposoby – przez działania artystyczne, dokumentacyjne i edukacyjne. Działania Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” obejmują także Internet. Polegają na poszukiwaniu sposobów, w tym technologii nowych mediów, do tworzenia w przestrzeni internetowej narracji związanych z pamięcią. Dziś serwisy internetowe w połączeniu z repozytorium cyfrowym (Biblioteka Multimedialna), bazą wiedzy (Leksykon Lublin) oraz bazami danych (Genealogiczna Baza Danych) są podstawą dla tworzenia wirtualnej narracji pamięci wykorzystującej różne media, poszukującej najlepszej formy w celu połączenia słowa, obrazu i dźwięku. Często działania te mają formę remiksu, pozwalającego na odczytanie topografii miasta, opowiedzenie jego historii, a także ocalenie jego pamięci.
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” był wielokrotnie nagradzany za swoje projekty. W 2006 roku otrzymał Erasmus EuroMedia Medaille za projekt „Jüdisches Leben in Europa jenseits der Metropolen”, w 2013 roku Parlament Europejski odznaczył Ośrodek Europejską Nagrodą Obywatelską w uznaniu „działalności obywateli, grup, stowarzyszeń lub organizacji, które wykazują się wyjątkowym zaangażowaniem we wspieraniu lepszego wzajemnego zrozumienia i ściślejszej integracji między narodami”. W 2014 roku program pt. „Pamięć – Miejsce – Obecność” został nagrodzony w konkursie „Die Lebendigeste Erinnerungstadt” („Najbardziej Tętniące Życiem Miasto Pamięci”). W 2019 roku został został wyróżniony nagrodą HAC Award for Concord za kultywowanie pamięci polsko-żydowskiej, która jest przyznawana przez Research Center on Totalitarianism and Authoritarian Movements (CITMA), organizację zajmującą się studiami nad systemami totalitarnymi, oraz Hispanic American College (HAC), do którego zadań należy rozwijanie i wzmacnianie mechanizmów społeczeństwa obywatelskiego.
Joanna Zętar
Czasopismo „PA.RA. 1918–2018. Inspiruje nas wolność”
W 2018 roku, w ramach lubelskich obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości organizowanych pod hasłem „Lublin 1918-2018. Inspiruje nas wolność”, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” wydawał czasopismo PA.RA. Stylizowane graficznie na gazetę sprzed 100 lat, w tytule odwołujące się do pary – wytworzonej i ujarzmionej siły, która zmieniła historię świata, gazeta prezentowała artykuły poświęcone historii i dziedzictwu kulturowemu Lublina ostatnich stu lat, opowiedzianych przez pryzmat ludzi, miejsc i wydarzeń. Chcemy w tej gazecie wskrzesić i pokazać „ducha wolności”, jaki panował w Lublinie przez ostatnich 100 lat. To dzięki niemu wielu młodych ludzi tu mieszkających „miało parę” i „ciśnienie” do angażowania się w ważne sprawy, ale też realizowania swoich marzeń i zmieniania świata – mówił o gazecie Tomasz Pietrasiewicz – pomysłodawca i twórca idei czasopisma.
Teksty dotyczyły m.in. przemysłu, wielokulturowości miasta, przekształceń architektury, przedwojennej emigracji, szkół, codzienności. Artykuły ilustrowane były ikonografią obrazującą dzieje miasta. Ukazało się 18 numerów czasopisma (17 numerów regularnych plus 1 numer specjalny) w nakładzie od trzech do dziesięciu tysięcy egzemplarzy, co sumuje się w ogólny nakład 65000 egzemplarzy. PA.RA kolportowana była na terenie całego miasta. Można ją było bezpłatnie pobrać w 69 punktach dystrybucyjnych, znajdujących się w szkołach, na uniwersytetach, w bibliotekach, domach kultury. W gazecie ukazało się: 217 artykułów 38 autorów, 16 komiksów, opublikowano 503 zdjęcia.
Kilka numerów PA.RY ma już status białych kruków. Poszczególne wydania można przeczytać i obejrzeć na stronie internetowej czasopisma dostępnej pod adresem: teatrnn.pl/para/
Specjalny numer „PA.RY” ukazuje się jako wydarzenie towarzyszące XX Powszechnemu Zjazdowi Historyków Polskich, który w dniach 18–20 września 2019 roku odbywa się w Lublinie.
Redakcja PA.RY